Modele otwartego publikowania

Autorzy tekstów naukowych chcący udostępniać wyniki swoich badań w modelu Otwartego Dostępu, poprzez umieszczanie ich w repozytoriach powinni zapoznać się z kwestiami prawnymi związanymi z publikowaniem otwartym. Trzeba pamiętać, że podpisując umowę z wydawcą warto zadbać o zachowanie praw do utworu, które umożliwią udostępnienie ich w Open Access oraz zapoznać się z licencjami, które określają warunki udostępnienia utworu.

Modele otwartego publikowania ze względu na prawo do ponownego wykorzystania:

  • Gratis Open Access – darmowy dostęp do treści, które można jedynie czytać lub wykorzystać w ramach dozwolonego użytku prywatnego.
  • Libre Open Access – darmowy dostęp do treści z prawami do ich ponownego wykorzystania (modyfikowania czy komercyjnego wykorzystania), zapewniany dzięki publikacji na licencjach Creative Commons.
    (E. Majdecka, K. Strycharz: Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje. Warszawa: Centrum Cyfrowe 2018).

Modele otwartego publikowania ze względu na sposób publikacji:

  • Złota droga otwartego dostępu (Gold Open Access) – publikowanie artykułów w otwartych czasopismach. Czasopismo zapewnia otwarty dostęp do wszystkich artykułów na swojej stronie internetowej bez barier technologicznych, finansowych i prawnych (na otwartych licencjach lub w ramach gratis open access). Często wiąże się to z pobieraniem opłat od autorów.
  • Zielona droga otwartego dostępu (Green Open Access) – udostępnianie artykułów w bezpłatnych repozytoriach. Autorzy publikują w dowolnym piśmie naukowym, a później sami udostępniają ostateczną wersję artykułu do publicznego wykorzystania w repozytorium. Możliwość bezpośredniego udostępniania tekstów w otwartym repozytorium przez autorów zależy od polityki wydawcy, który często wymaga np. tzw. embarga czasowego (zdeponowanie tekstu w repozytorium jest możliwe po upływie określonego czasu od daty ukazania się w czasopiśmie).
  • Diamentowa droga otwartego dostępu – (Diamond Open Access), zwana też Platynowym Otwartym Dostępem (Platinum Open Access) – to model publikowania zbliżony do złotej drogi, zapewniający otwarty dostęp do publikacji. Jednak w przypadku złotego otwartego dostępu autor (lub ich instytucja lub agencja finansująca) zwykle musi uiścić opłatę aby opublikować artykuł. W otwartym dostępie diamentowym publikujący nie ponoszą kosztów związanych z publikacją.